Winkelcentrum AH XL Nijmegen

De transformatie van de Albert Heijn XL in Nijmegen laat zien dat ook een verbouwing circulair kan zijn. Door gebruik te maken van gevelstenen waar voorheen golfplaten tegen de gevel prijkten, gaf VOCUS het sterk verouderde winkelcentrum weer de uitstraling die past bij een nieuw tijdperk en de duurzame ambitie van Albert Heijn. De gebruikte bakstenen en gevelpannen kunnen in de toekomst eenvoudig worden hergebruikt en bestaan beide uit klei. Met deze elementen hebben we het grote gebouw een menselijke maat gegeven, waarmee het beter aansluit op de kleinere woningen in de omgeving.

De Albert Heijn XL aan de Sint Jacobslaan in Nijmegen kwam gereed midden in de Corona-crisis, een tijd waarin veilig boodschappen doen een extra dimensie heeft gekregen. Het nieuwe ontwerp en de toepassing van circulaire en natuurlijke materialen biedt voor de komende decennia meer dan voldoende winkelcomfort in een gebouw waar je je op je gemak en welkom geheten voelt.

Het gaat bovendien om een circulair materiaal: zowel de bakstenen als de gevelpannen kunnen in de toekomst eenvoudig worden hergebruikt en bestaan beide uit klei. Het volledig nieuwe ontwerp van de gevels geeft het gebouw een meer menselijke maat en laat het grote gebouw beter aansluiten op de kleinere woningen in de omgeving. De duurzame uitstraling en de manier waarop het gerenoveerde gebouw de omgeving respecteert weerspiegelen de gezamenlijke missie van supermarktketen Albert Heijn en VOCUS architecten.

Het winkelcentrum dateert uit de zestiger jaren en staat midden in de woonwijk Hatertse Hei. Het centrum heeft al die tijd zijn bestaansrecht bewezen, mede door de ligging naast het Radboud MC. Het functioneel ontworpen gebouw met een gedateerde gevel stak lelijk af bij de omgeving en was nauwelijks geïsoleerd. Deze grote ‘schoenendoos’ van 8.000 m2 verwachtte je eerder op een bedrijventerrein dan midden in een woonwijk. De vraag van Ahold was om het pand en het terrein een nieuw leven in te blazen met behoud van de constructieve structuur en de grote glazen gevel aan de voorzijde. Noch de grote maat van het gebouw noch de materialisatie sloten aan op de omgeving en op de gebruikers. In de loop van de jaren waren diverse kleinere cosmetische ingrepen gedaan, maar nu was het tijd voor een ‘revival’: een grondige totaalrenovatie die het gebouw en het omringende terrein op alle fronten moesten laten aansluiten bij de meest duurzame eisen van vandaag.

Voor de geveltransformatie vonden we inspiratie in de meest gebruikte materialen in de directe omgeving: gebakken steen en keramische dakpannen. Daarnaast bestaat de Sint Jacobslaan uit een fijnmazige structuur van kleinschalige vrijstaande en geschakelde woningen. In lijn van de straat hebben we de lange gevels van het pand opgeknipt in hele en halve maten door middel van penanten die gerelateerd zijn aan de achterliggende constructielijnen. Daarbinnen werd een spel gespeeld met pannen en gemetselde vlakken. Er is bijzondere aandacht uitgegaan naar het licht dat op de gevels valt: de roodbruine Click Brick stenen absorberen het daglicht en de geglazuurde Tuile du Nord dakpannen reflecteren het licht. Zo ontstaat een spel van licht en donker.

Natuurlijk hopen we dat dit gebouw nog heel lang blijft bestaan. Toch hebben we niet de illusie dat alles voor eeuwig is. In ieder ontwerp moeten we nadenken over een volgende levensfase. Alle nieuwe materialen die in de gevels zijn toegepast zijn bij een mogelijke volgende renovatie één op één te hergebruiken. Dit kon door gebruik te maken van een droge bouwmethode. De stenen worden niet gemetseld, maar op elkaar geklikt. Iedere steen in de gevel kan hierdoor ook weer moeiteloos worden losgehaald en elders weer worden toegepast. Deze Click Brick stenen zijn zelfdragende stenen die als een nieuwe jas om de bestaande gevel zijn gestapeld. Voor het realiseren van de penanten is gebruik gemaakt van standaard hoekstenen. Als een LEGO-systeem is de volledige gevel opgebouwd en dus ook weer uit elkaar te halen. De dakpannen zijn op de gevel geschroefd. Alles is demontabel en over een aantal decennia opnieuw te gebruiken als bouwmateriaal. Het bijkomende voordeel van deze methode is dat de snelheid van bouwen enorm toeneemt en je niet afhankelijk bent van het weer. Voor een van de best draaiende XL’s was een korte bouwtijd een harde voorwaarde.

Dit gebouw drukt onze visie uit die gaat over het sluiten van materiaalkringlopen. Die hebben we hard nodig in een wereld waarin onze bronnen eindig zijn. We hopen dat dit gebouw een voorbeeld zal zijn voor ontwerpers en bouwers met duurzame en circulaire ambities.