ZARA Haarlemmerstraat Leiden

Wil je een stolp zetten over de historische binnenstad, om zo veel mogelijk bouwhistorie te bewaren? Of erken je dat de stad een levend geheel is, en dat nieuwe tijden en nieuwe gebruikers vragen om aanpassingen? Het zijn niet zelden pijnlijke vragen en processen, waarbij partijen lijnrecht tegenover elkaar kunnen staan. Soms bieden moderne technieken een oplossing in het beschermen van cultuurhistorisch erfgoed. Zo wist VOCUS in Leiden toch met succes te pleiten voor sloop van zeven historische panden aan de Haarlemmerstraat en de Stille Rijn om er één grote winkel voor terug te bouwen. De bestaande situatie werd minutieus geconserveerd in een 3D-model. Dat is niet alleen een mooie nalatenschap, maar bleek ook van onmisbare waarde tijdens de herbouw met oog voor de context.

VOCUS heeft veel ervaring met binnenstedelijke projecten: van nieuwbouw tot renovatie en van omgevingsstudies tot projectbegeleiding. Vanuit die achtergrond wist DELA Vastgoed ons te vinden voor dit binnenstedelijke project in Leiden.

Verschillende wensen lagen op tafel. De gemeente Leiden - bezig met revitalisatie van dit deel van de binnenstad - had behoefte aan een trekker, een winkelformule van formaat. Het ontbrak aan een pand met het benodigde aantal winkelmeters om een grote keten over de streep te trekken. Bovendien waakt Leiden ervoor om het karakter van historische binnenstad in de waagschaal te leggen. DELA Vastgoed wist de Spaanse winkelketen ZARA te interesseren voor deze locatie, en zo kon het proces beginnen.

VOCUS leidde het project van eerste schets tot en met de directievoering. De opdracht was een winkel te realiseren met een totale vloeroppervlakte van ruim drieduizend vierkante meter. Daarvoor zijn zeven historische panden beschikbaar gesteld, die in de loop der jaren aan elkaar gekoekt zijn tussen de Haarlemmerstraat en de Stille Rijn. Aan de kant van de Haarlemmerstraat, waar de entree moest komen, ging het om vijf historische panden op een rij, doorgebouwd naar twee panden die uitkomen op de Stille Rijn.

We zijn begonnen met het tot-op-de-centimeter in kaart brengen van alle panden door middel van een 3D pointcloudscan. Dat levert miljoenen meetpunten op die we kunnen omzetten naar een zeer natuurgetrouw 3D-model. In het hele proces werkten onze architecten nauw samen met Erfgoed Leiden, dat streeft naar het behoud van panden met monumentale waarde voor de stad. Ook hier was de insteek om historisch erfgoed deels te behouden, maar na de scan bleek de kwaliteit van de panden dusdanig slecht dat wij toch hebben geadviseerd ze te slopen en bepaalde delen te reconstrueren.

De middeleeuwse sporenkap is wel behouden en in zijn oorspronkelijke vorm teruggebracht. We maakten dus een plan om de herbouw in stijl te doen. Wel aangepast aan de wensen van de gebruikers en naar moderne bouweisen en isolatiewaarden, maar op zo’n manier dat de oude bebouwing herkenbaar blijft.

Om aan het gevraagde vloeroppervlak te komen, was het noodzakelijk vrijwel het gehele pand te onder-kelderen. Daarvoor moesten damwanden worden geslagen en betonnen wanden en vloeren worden gestort. In de kelder werden kolommen geplaatst, die doorlopen tot de eerste etage. Het dak kreeg vervolgens dwarskappen om het kenmerkende zadeldaklandschap van de binnenstad terug te brengen. De gevels zijn opnieuw ontworpen in de lijn van de oorspronkelijke gevels. We kozen voor herbouw met respect voor het historisch gevelbeeld.

Het pand voldoet aan de eisen van een grote internationale retailer, en toch is de binnenstad leesbaar gebleven. Een gedurfd en vooruitstrevend plan om tóch tot sloop over te gaan. De gemeente Leiden en Erfgoed Leiden stemden in met sloop vanwege de integrale visie en de kwaliteit van het nieuwe plan.

Eén van de twee panden aan de Stille Rijn stamde uit de Middeleeuwen, met een imposante houten kap als bijzonder erfgoed. Deze kap noemden we ook wel het Vikingschip, vanwege de associatie met de spanten van een groot houten schip. De constructie werd gecodeerd en gemerkt, vervolgens tijdelijk opgeslagen en daarna opnieuw gemonteerd aan hulpconstructies in het gebouw. De houten spanten zijn in de winkel te zien en maken onderdeel uit van het winkelinterieur.