Op de plek waar een vroeg-twintigste-eeuws woonblok al jaren aan verrommeling onderhevig was, staat nu duurzame woningbouw gepland. Woningfonds Avenue Lumiere verwierf een aantal panden op de hoek van de Gansstraat en de Gruttostraat in Utrecht. Een schoonmaakbedrijf, een garage en studentenhuizen moeten wijken voor woongebouwen die straks weer aansluiten bij de sfeer van de vooroorlogse stedenbouw in dit gebied. In samenwerking met Vireo Vastgoed ontwikkelde VOCUS architecten het ontwerp, waarin plek is voor studio’s en appartementen - een mix van vrije sector en sociale huur - in een duurzaam woongebouw. ‘In dit soort projecten is het belangrijk je goed te verplaatsen in de traditie van het vroeg-twintigste-eeuwse bouwen’, stelt Bob Custers van VOCUS architecten. ‘De bouw is nieuw, maar sluit wel aan bij het tempo-ritme van de omliggende woonblokken en van de stad zelf.’
Historisch knooppunt
In het gebied rond de Gansstraat lees je de geschiedenis van Utrecht af. Oude en nieuwe bebouwing staan er door elkaar, met nog veel verwijzingen naar de rijke historie. De Gansstraat maakte deel uit van de middeleeuwse voorstad net buiten de Tolsteegpoort. Samen met de Kromme Rijn, de Vaartsche Rijn en de Abstederdijk vormde de Gansstraat aan de zuidkant van de stad vanaf de dertiende eeuw een belangrijk knooppunt van land- en waterwegen. Hier ontstond dan ook al snel een lintbebouwing met woningen, bedrijvigheid (zoals de molen De Gans aan de Kromme Rijn) en gasthuizen. Arbeiderswoningen, hovenhiershuisjes en vanaf 1929 gesloten bouwblokken met binnentuinen. ‘Vanaf de Tweede Wereldoorlog zijn de binnentuinen opgeofferd voor bedrijventerreinen, zoals ook hier bij de Gansstraat’, vertelt Custers. En daarmee is de kwaliteit van de vooroorlogse woonblokken, met ruimte voor groen op de binnenpleinen, verloren gegaan.
‘Gezond Stedelijk Leven voor Iedereen’
De stad Utrecht hecht eraan om de woonkwaliteit ook in dit deel van de stad terug te brengen. Ook omdat de bevolking van Utrecht de afgelopen jaren fors is toegenomen en naar verwachting ook nog flink zal stijgen. Utrecht groeit van 350.000 in 2018 naar 455.000 inwoners in 2040. Dat brengt grote opgaven en kansen met zich mee. Utrecht wil inzetten op de kans die die groei biedt om op alle fronten een nog betere stad te worden. Utrecht als dé stad van ‘Gezond Stedelijk Leven voor Iedereen’, zoals zij dat zelf noemen. De ontwikkeling van het woonblok op de hoek van de Gansstraat en de Gruttostraat levert een bijdrage aan die ambitie. Er moeten straks nieuwe woningen zijn in verschillende prijsklassen en met meer kwaliteit. Het plan moet bovendien goed passen in de bestaande wijk.
Spelen met ritmes
Volgens Bob Custers van VOCUS architecten ben je als stedenbouwkundig architect dienstbaar aan de opgave in zo’n geval. En dat is mooi, vindt hij. ‘Het is heel belangrijk om de traditie van bouwen uit de tijd van voor de oorlog goed te begrijpen. We sluiten aan op dat voormalige woonblok en binnentuin, inmiddels een mix van oude en nieuwere bebouwing, variërend in maat en schaal.’ Tijdens de voorstudies maakte Custers veelvuldig gebruik van handmatig schetsen, op zoek naar de juiste maat, verhoudingen en ritme van de verschillende woonblokken. ‘Om duurzaam en kwalitatief te bouwen, werd besloten de bestaande en verrommelde panden te slopen en nieuw te bouwen - maar nadrukkelijk wel aan te sluiten op de bouw uit de omgeving.’ Custers maakte een ontwerp bestaand uit verschillende volumes en hoogtes. ‘Alsof het een ambachtelijk gemaakt stuk stad is.’
Compositie van maten en elementen
Op de hoek van de Gansstraat en de Gruttostraat verrijst straks een hoger pand, als markeerpunt voor de buurt. In de plint zullen commerciële ruimtes blijven, voor bijvoorbeeld een tandartspraktijk of een winkel. Links ervan staan twee lagere woongebouwen getekend, die aansluiten op de bebouwing aan de Gansstraat. Aan de Gruttostraat komt een lang woonblok, met aan de straatkant compacte studio’s, door een binnengang gescheiden van de appartementen die aan de binnentuin zijn gelegen. In de dwarsdoorsnee is goed te zien dat dit deel bestaat uit een staand, gevolgd door een zittend en een liggend volume. Aan de tuinkant zorgt dat voor een verspringend daklandschap en de mogelijkheid tot het aanleggen van groene dakterrassen op het zuiden. Aan de straatkant zorgt de compositie van maten, elementen en wetmatigheden voor ritme. ‘De goot is de constante horizontale lijn in de gevel, de toon die doorloopt - als ware het gebouw een muziekstuk’, licht Custers toe. ‘De regenpijpen zorgen voor de maat, verder ingevuld met hekjes, Franse balkons en vlakken van verschillende metselwerk en verspringingen in de gevel voor extra ritme.’
Duurzaam gebouwd
De nieuwbouw biedt veel aanknopingspunten voor verduurzaming en vergroening. Zo zijn de vijftig studio’s en appartementen gasloos gebouwd, en zorgen groendaken voor verkoeling en waterbuffering. ‘De panden zijn helemaal volgens de BENG-normen ontworpen, waarmee ze extreem duurzaam zijn’, stelt Custers. In het vrijgekomen middengebied is naast ruimte voor parkeren straks ook weer een groene binnentuin beschikbaar voor de bewoners. Een onderdoorgang in de Gruttostraat leidt straks naar die binnenruimte. Inmiddels zijn de bewoners van omliggende panden uitgenodigd hun feedback te geven op de plannen, die zich in de voorlopige ontwerpfase bevinden. Als ook de benodigde bestemmingsplanwijzigingen zijn doorgevoerd, kan de bouwvergunning naar verwachting in de loop van 2021 worden aangevraagd.
Lees verder In het gebied rond de Gansstraat lees je de geschiedenis van Utrecht af. Oude en nieuwe bebouwing staan er door elkaar, met nog veel verwijzingen naar de rijke historie. De Gansstraat maakte deel uit van de middeleeuwse voorstad net buiten de Tolsteegpoort. Samen met de Kromme Rijn, de Vaartsche Rijn en de Abstederdijk vormde de Gansstraat aan de zuidkant van de stad vanaf de dertiende eeuw een belangrijk knooppunt van land- en waterwegen. Hier ontstond dan ook al snel een lintbebouwing met woningen, bedrijvigheid (zoals de molen De Gans aan de Kromme Rijn) en gasthuizen. Arbeiderswoningen, hovenhiershuisjes en vanaf 1929 gesloten bouwblokken met binnentuinen. ‘Vanaf de Tweede Wereldoorlog zijn de binnentuinen opgeofferd voor bedrijventerreinen, zoals ook hier bij de Gansstraat’, vertelt Custers. En daarmee is de kwaliteit van de vooroorlogse woonblokken, met ruimte voor groen op de binnenpleinen, verloren gegaan.
‘Gezond Stedelijk Leven voor Iedereen’
De stad Utrecht hecht eraan om de woonkwaliteit ook in dit deel van de stad terug te brengen. Ook omdat de bevolking van Utrecht de afgelopen jaren fors is toegenomen en naar verwachting ook nog flink zal stijgen. Utrecht groeit van 350.000 in 2018 naar 455.000 inwoners in 2040. Dat brengt grote opgaven en kansen met zich mee. Utrecht wil inzetten op de kans die die groei biedt om op alle fronten een nog betere stad te worden. Utrecht als dé stad van ‘Gezond Stedelijk Leven voor Iedereen’, zoals zij dat zelf noemen. De ontwikkeling van het woonblok op de hoek van de Gansstraat en de Gruttostraat levert een bijdrage aan die ambitie. Er moeten straks nieuwe woningen zijn in verschillende prijsklassen en met meer kwaliteit. Het plan moet bovendien goed passen in de bestaande wijk.
Spelen met ritmes
Volgens Bob Custers van VOCUS architecten ben je als stedenbouwkundig architect dienstbaar aan de opgave in zo’n geval. En dat is mooi, vindt hij. ‘Het is heel belangrijk om de traditie van bouwen uit de tijd van voor de oorlog goed te begrijpen. We sluiten aan op dat voormalige woonblok en binnentuin, inmiddels een mix van oude en nieuwere bebouwing, variërend in maat en schaal.’ Tijdens de voorstudies maakte Custers veelvuldig gebruik van handmatig schetsen, op zoek naar de juiste maat, verhoudingen en ritme van de verschillende woonblokken. ‘Om duurzaam en kwalitatief te bouwen, werd besloten de bestaande en verrommelde panden te slopen en nieuw te bouwen - maar nadrukkelijk wel aan te sluiten op de bouw uit de omgeving.’ Custers maakte een ontwerp bestaand uit verschillende volumes en hoogtes. ‘Alsof het een ambachtelijk gemaakt stuk stad is.’
Compositie van maten en elementen
Op de hoek van de Gansstraat en de Gruttostraat verrijst straks een hoger pand, als markeerpunt voor de buurt. In de plint zullen commerciële ruimtes blijven, voor bijvoorbeeld een tandartspraktijk of een winkel. Links ervan staan twee lagere woongebouwen getekend, die aansluiten op de bebouwing aan de Gansstraat. Aan de Gruttostraat komt een lang woonblok, met aan de straatkant compacte studio’s, door een binnengang gescheiden van de appartementen die aan de binnentuin zijn gelegen. In de dwarsdoorsnee is goed te zien dat dit deel bestaat uit een staand, gevolgd door een zittend en een liggend volume. Aan de tuinkant zorgt dat voor een verspringend daklandschap en de mogelijkheid tot het aanleggen van groene dakterrassen op het zuiden. Aan de straatkant zorgt de compositie van maten, elementen en wetmatigheden voor ritme. ‘De goot is de constante horizontale lijn in de gevel, de toon die doorloopt - als ware het gebouw een muziekstuk’, licht Custers toe. ‘De regenpijpen zorgen voor de maat, verder ingevuld met hekjes, Franse balkons en vlakken van verschillende metselwerk en verspringingen in de gevel voor extra ritme.’
Duurzaam gebouwd
De nieuwbouw biedt veel aanknopingspunten voor verduurzaming en vergroening. Zo zijn de vijftig studio’s en appartementen gasloos gebouwd, en zorgen groendaken voor verkoeling en waterbuffering. ‘De panden zijn helemaal volgens de BENG-normen ontworpen, waarmee ze extreem duurzaam zijn’, stelt Custers. In het vrijgekomen middengebied is naast ruimte voor parkeren straks ook weer een groene binnentuin beschikbaar voor de bewoners. Een onderdoorgang in de Gruttostraat leidt straks naar die binnenruimte. Inmiddels zijn de bewoners van omliggende panden uitgenodigd hun feedback te geven op de plannen, die zich in de voorlopige ontwerpfase bevinden. Als ook de benodigde bestemmingsplanwijzigingen zijn doorgevoerd, kan de bouwvergunning naar verwachting in de loop van 2021 worden aangevraagd.
| Opdrachtgever | Woningfonds Avenue Lumiere C.V. |
| Locatie | Utrecht |
| Realisatie | 2020 |
| Ontwikkelaar | Vireo Vastgoed |
